Leki na afty – co naprawdę działa? Przewodnik po skutecznych preparatach

Co to są afty i jak wyglądają?

Afty są niewielkimi nadżerkami, o kształcie owalnym lub okrągłym, z charakterystyczną żywo czerwoną obwódką. Sam środek nadżerki jest w kolorze białym bądź bladoróżowym. Afty najczęściej pojawiają się w obrębie błony śluzowej jamy ustnej i języka, a czasami także w okolicy gardła. Pacjenci z aftą skarżą się na silny ból i pieczenie, szczególnie w trakcie spożywania posiłków.

Czy afty są zaraźliwe?

Na podstawie dostępnych danych wykluczono możliwość zarażenia się aftą od drugiej osoby. Wynika to z faktu, że afty nie są powodowane przez patogeny tj. bakterie, wirusy, a przez zupełnie inne czynniki (np. stres, choroby ogólnoustrojowe, uraz). W związku z czym afty nie są zaraźliwe.

Od czego robią się afty?

Pojedyncze afty i pleśniawki mogą występować u całkowicie zdrowych osób. Mimo nasilonego bólu ustępują one samoistnie bez pozostawienia jakiejkolwiek blizny, zwykle ciągu 1-2 tygodni.

Nawracające afty mogą dotykać od 11 do nawet 30% populacji Polski. Wśród głównych czynników, które biorą udział w powstawaniu aft wymienia się:

• zaburzenia odporności (również zakażenie HIV);

• duży poziom stresu i zmęczenia;

• choroby zębów, np. próchnica i inne stany zapalne jamy ustnej;

• aparat ortodontyczny;

• wady zgryzu;

• nieprawidłowa higiena jamy ustnej;

• drobne urazy spowodowane np. przegryzieniem wargi, szczotkowaniem zębów czy jedzeniem;

• choroby autoimmunologiczne (choroby zapalne jelit, celiakia, toczeń rumieniowaty układowy);

• leki, np. metotreksat;

U części osób (10% populacji) spotyka się tzw. afty Suttona, które od zwykłych aft różnią się rozmiarem (kilka centymetrów średnicy), dłuższym leczeniem i możliwym pozostawieniem blizny. Wśród przyczyn ich występowania wyróżniamy m.in. niedobory witamin z grupy B, niedobory żelaza, niedoboru kwasu foliowego, nieodpowiednią higienę jamy ustnej czy zaburzenia hormonalne.

Najczęstsze lokalizacje aft i ich leczenie

Gdzie najczęściej zlokalizowane są afty?

Najczęstsza lokalizacja aft to błona śluzowa jamy ustnej, w tym śluzówka policzków oraz powierzchnia dziąsła. Rzadziej spotykanie są na języku czy na błonie śluzowej gardła.

Afty w jamie ustnej, na języku, dziąśle, w gardle - jak leczyć?

W leczeniu aft stosuje się przede wszystkim leczenie objawowe za pomocą domowych sposobów np. płukania jamy ustnej roztworami szałwii, rumianku oraz soli lub dostępnych bez recepty środków w postaci żeli, płynów czy maści (z benzydaminą lub lidokainą).

Bardzo ważne jest także zadbanie o właściwą higienę jamy ustnej, np. mycie zębów miękką szczoteczką w celu zminimalizowania ryzyka urazu oraz regularne kontrole u stomatologa.

Nawracające, nieznikające samoistnie po 14 dniach i bardziej bolesne postacie aft mogą wymagać konsultacji lekarskiej, który przeprowadzi dokładną diagnostykę i wystawi receptę na silniej działające leki na afty.

Pleśniawki vs. afty - różnice, podobieństwa

Pleśniawki to białe lub żółtawe naloty, które pojawiają się w obrębie jamy ustnej, na języku czy po wewnętrznej stronie policzków. W przeciwieństwie do aft powstają one w następstwie infekcji grzybiczej (wywoływanej przez grzyby chorobotwórcze o nazwie drożdżaki).

Natomiast podobnie jak afty powodują znaczny dyskomfort, ból, pieczenie czy trudności z jedzeniem i piciem. Charakterystyczny jest także nieprzyjemny zapach z ust. Na rozwój pleśniawek narażone są takie grupy pacjentów jak:

• niemowlęta (z uwagi na nie w pełni wykształconą odporność);

• osoby starsze;

• osoby z obniżoną odpornością (zakażenie HIV, leczenie immunosupresyjne, chemioterapia);

• chorzy na cukrzycę.

W zależności od nasilenia w leczeniu pleśniawek główne znaczenie mają leki przeciwgrzybicze do stosowania miejscowego lub podawane doustnie w tabletkach (w cięższych przypadkach).

Leki na afty bez recepty

Żele, spraye, płyny

• Sachol - żel stomatologiczny, którego głównymi składnikami są cetalkonium (antyseptyk)
  i salicylan choliny (niesteroidowy lek przeciwzapalny - NLPZ). Cenowo kształtuje się w zakresie
  23-34 złotych (opakowanie 10 g);

• Sachodent - żel do stosowania w jamie ustnej z salicylanem choliny (NLPZ). Opakowanie 10 g żelu znajdziemy w aptekach za 9-18 złotych;

• Dezaftan med - spray do stosowania w jamie ustnej, oparty na takich substancjach jak cetylpirydyna (antyseptyk), lidokaina (środek znieczulenia miejscowego) oraz cynk. Butelka sprayu ma 30 ml i kosztuje 24-35 złotych;

• Dynexan - stomatologiczny żel zawierający znieczulającą miejscowo lidokainę. Jednakże dostępny jest w niewielkiej liczbie aptek, a kosztuje około 24 złotych;

• Dentosept A - płyn do stosowania w jamie ustnej zawierający benzokainę (środek znieczulenia miejscowego) oraz wiele wyciągów z ziół (arnika, rumianek, mięta pieprzowa, szałwia). Znajdziemy go w większości aptek w cenie 13-25 zł.

Maść na afty

Preparaty do stosowania miejscowego bez recepty rzadko mają konsystencję maści z uwagi na jej tłuszczowy charakter, który utrudnia wchłanianie przez śluzówkę jamy ustnej i zarazem działanie przeciwbólowe i ochronne.

Skuteczne środki bez recepty – przegląd działania

Preparaty na afty dostępne bez recepty działają głównie znieczulająco, antyseptycznie oraz przeciwzapalnie.

Podstawową substancją w wielu z nich jest lidokaina, a czasami benzokaina. Działanie miejscowe lidokainy czy benzokainy to przede wszystkim łagodzenie bólu (jako lek znieczulający miejscowo) i dyskomfortu związanego z obecnością aft. Oprócz tego we wspomnianych wcześniej żelach czy sprayach znajdziemy antyseptyki (środki hamujące rozwój patogenów) np. cetylpirydynę, cetalkonium, benzydaminę.

Popularne są także substancje czynne na bazie NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne), np. salicylan choliny, który działa przeciwzapalnie i przeciwbólowo.

Leki na afty na receptę

Leki znieczulające i przeciwzapalne na receptę

• Carident - to lek w postaci maści zalecany w leczeniu chorób błony śluzowej jamy ustnej (również nawracających aft). Zawiera papainę (enzym trawiący białka), framycetynę (antybiotyk) oraz benzoesan sodu. Kosztuje od 20 do 49 złotych.

Możliwe jest także przygotowanie specjalnych preparatów przez aptekę, np. past zawierających glikokortykosteroidy (silne leki przeciwzapalne), ale wyłącznie po konsultacji z lekarzem i na specjalną receptę.

Antybiotyk na afty – czy to działa?

Antybiotyk na afty będzie skuteczny tylko w przypadku aft nadkażonych infekcją bakteryjną (np. utrudnione gojenie, ropa). Wynika to z faktu, że antybiotyki działają wyłącznie na bakterie. Nie przyspieszają gojenia aft jako takich (najczęściej niespowodowanych zakażeniem).

Kiedy lekarz przepisuje silniejsze środki?

Lekarz (np. podczas konsultacji online) może podjąć decyzję o wystawieniu recepty na silniejsze leki na afty w przypadku:

• bardzo silnych dolegliwości, utrudniających codzienne funkcjonowanie;

• nadkażenia bakteryjnego lub grzybiczego afty;

• aft nawracających i stanowiący przewlekły problem dla pacjenta.

Co na afty u dziecka?

Domowe sposoby na afty – co naprawdę działa?

Płukanki z szałwii, soli, rumianku

Płukanki roztworem szałwii, soli czy rumianku mogą przynieść pożądaną ulgę w dolegliwościach związanych z aftami. Zawarte w nich substancje działają antyseptycznie i przeciwzapalnie.

Jak przygotować poszczególne napary?

• 1 torebkę herbaty rumiankowej lub szałwiowej należy zalać wrzątkiem, następnie pozostawić do zaparzenia i ostygnięcia. Jamę ustną należy płukać kilka razy dziennie oraz nie jeść i nie pić przez minimum 30 minut po płukance.

• Pół łyżeczki soli rozpuszczamy w szklance wody (letniej, nie gorącej). Następnie czekamy aż się rozpuści i płuczemy jamę ustną przez ok. 1 minutę. Powtarzamy 3-4 razy dziennie.

Olej kokosowy, miód, aloes

Olej kokosowy może wspomóc gojenie aft, dzięki swoim właściwościom przeciwbakteryjnym i przeciwzapalnym. Niewielką ilość oleju nakładamy czystym palcem lub patyczkiem kosmetycznym na aftę. Powtarzamy to 4-5 razy dziennie.

Miód od dawna znany jest ze swojego działania przeciwzapalnego. Ponadto tworzy on warstwę ochronną na powierzchni afty, co przyspiesza gojenie. Na aftę nanosimy niewielką ilość miodu naturalnego. Następnie zostawiamy, a czynność powtarzamy 2-3 razy dziennie.

Aloes łagodzi ból i wspiera regenerację śluzówki jamy ustnej. Odrobinę żelu aloesowego nanosimy na aftę za pomocą patyczka kosmetycznego. Następnie zostawiamy, a czynność możemy powtarzać 3-4 razy dziennie.

Czy można leczyć afty samodzielnie?

Możliwe jest samodzielne leczenie aft zarówno domowymi sposobami, np. płukaniem jamy ustnej roztworami soli czy rumianku, smarowania miodem lub olejem kokosowym oraz dostępnymi bez recepty w aptekach preparatami. Są nimi m.in. Dezaftan Med, Dentosept A, Sachol.

Bibliografia